"فارسی وان" چیست و چرا این قدر در ایران محبوب شده است؟
در سالهای پس از انقلاب، بیشتر از ۱۰۰ رادیو یا تلویزیون خبری، سیاسی و یا "موزیک ویدئویی" در داخل و خارج ایران تاسیس شده اند. اما جای دو نوع رسانه خالی بوده است:
- اخبار مربوط به رویدادهای ایرانی و دنیای سرگرمی (که سایت ما از طریق اینترنت و موتورهای جستجوگر در جهت ایجاد آن گام برداشته است)
- برنامه ها و سریالهای سرگرم کننده. در این مورد صدا و سیمای ایران چند سالی بود که با تهیه سریالهای سرگرم کننده جذاب تعداد زیادی از بینندگان تلویزیونهای خبری/سیاسی و حتی "موزیک ویدئویی" ماهواره ای فارسی زبان را از آن خود کرده بود. اما از سال گذشته صدا و سیما یک رقیب پرقدرت به نام شبکه ماهواره ای "فارسی وان" پیدا کرده است که بنا بر گزارشهای مختلف تعداد زیادی از تماشاچیان صدا و سیما در ایران را از آن خود کرده است.
گروهی از اصولگرایان بواسطه عدم پارازیت روی شبکه "فارسی وان" و پخش راحت آن در ایران زنگ خطر را به صدا درآوردند:
- "امروز شبکه فارسی وان از بی بی سی فارسی پرخطرتر شده اما پارازیت هنوز روی بی بی سی است"
- "اندیشه‌های دکتر سروش خطرناک تر است یا مرداک؟"
- "شبکه فارسی‌وان؛ استحکام خانواده را به مناقشه و مناظره گرفته است!".
البته برنامه های فارسی وان در ايران چند بار به دليل ارسال پارازيت موقتاً قطع شده و بازگشته است و اکنون نیز پارازیت دارد اما گفته میشود روی فرکانسهای جدید دیده خواهد شد.
اما صاحب "فارسی وان" کیست و اهداف آن از اداره این شبکه پرخرج چیست؟ برخی رسانه های ایران "فارسی وان" را متعلق به "رابرت مرداک يهودي استراليايي الاصل معروف به سلطان شيطانی رسانه ها"! میدانند. اشاره آنها به آقای "روپرت مرداک" (Rupert Murdoch) (که به اشتباه وی را "رابرت" می خواندند) سهامدار اصلی شبکه رسانه ای "فاکس" (نیوز کورپ) News Corp میباشد. اخیراً نشریه ایرانی "ماهنامه مدیریت ارتباطات" از قول فردی به نام "حاجی كمیل" مشاور ارشد "گروه رسانه‌ای موبی" مینویسد که شرکت "موبی" مالک اصلی شبکه «فارسی۱» بوده و نه روپرت مرداک. حاجی کمیل در خصوص ارتباط این شبکه ماهواره‌ای با مورداک میگوید: "اتفاقاً من مورداك را زمانی شناختم كه نامش را از طریق رسانه‌های ایران شنیدم... بعد یك مقدار تحقیق كردم تا ببینم قضیه چیست و این مورداك كیست. بعد متوجه شدم كه به عنوان بزرگترین امپراطور رسانه در دنیا مطرح است ... ما وابستگی به مورداك را تكذیب می‌كنیم و هیچ وابستگی به هیچ ارگان یا گروه سیاسی هم نداریم ... اجازه بدهید اینجا توضحیات بیشتری هم بدهم. ببینید ۵۰ درصد سهم شبكه فارسی‌وان متعلق به گروه رسانه‌ای موبی و ۵۰ درصد آن متعلق به شركت استار است. ما با شاخه هند شبكه استار مشاركت داریم. شاخه هند استار با شاخه هنگ‌كنگ مشاركت دارد و در حقیقت یكی از بخش‌های شریك شریك شریك ما با فاكس‌نیوز (شبكه تلویزیونی آمریكایی متعلق به مورداك) شراكت دارد كه ربطی به ما ندارد."
اما حتی اگر باور کنیم که مدیر ارشد یک شبکه بزرگ از آقای مرداک خبری نداشته باشد، سایر اظهارات آقای "حاجی کمیل" کل حقایق را بیان نکرده است. واقعیت "فارسی وان" چیست؟ هدف اصلی شبکه فارسی وان پوشش رسانه ای کشورهای افغانستان، ایران و تاجیکستان میباشد اگرچه در دبی هم دیده میشود. گفته میشود در حال حاضر بیشتر از ۳۰ میلیون بیننده دارد. نشریه واشنگتن پست نیمی از فارسی وان را متعلق به شرکت هنگ کنگی استار (Star TV) از اقمار شرکت نیوز کورپ (News Corp) آقای روپرت مرداک میداند. نشریه نیویورکر در گزارشی مفصل تاریخچه و اهداف فارسی وان را بررسی میکند که ترجمه ای از آن در سایت "الف" منتشر شده است و خلاصه ای از آن در اینجا میآید:
سعد محسنی مدیرعامل بزرگترین شرکت رسانه ای افغانستان "موبی" (Moby Group) میباشد که صاحب تلویزیون "طلوع" و "رادیو آرمان" و سایر شرکتهای تبلیغاتی، تولید فیلم و موسیقی و همچنین نیمی از "فارسی وان" میباشد (نیم دیگر متعلق به "استار تی وی" زیرمجموعه ای از نیوز کورپ News Corp روپرت مرداک میباشد). موبی علاوه بر افغانستان در امارات متحده و واشنگتن نیز دفاتری دارد. سعد محسنی که فرزند یک دیپلمات سابق افغانی میباشد در لندن بدنیا آمده و پس از زندگی در نقاط مختلف دنیا، با خانواده اش در استرالیا سکنی گزیده و بزرگ شده است. وی پس از شکست اقتصادی و طلاق با همسر اولش، با اشتغال در یک شرکت سرمایه گزاری بانکی در استرالیا ثروت زیادی کسب کرد و به افعانستان بازگشته و "موبی" را به همراه برادران و خواهران خود تاسیس کرد. وی قسمتی از بودجه اولیه خود را از موسسه کمکهای آمریکایی (U.S.A.I.D.) دریافت کرد اما از سرمایه خود و سرمایه گذاران دیگر نیز استفاده کرده است. محسنی به "تام فرستون" بنیانگذار شبکه بزرگ موزیک "ام تی وی" نزدیک میباشد و گفته میشود اکنون محسنی، از خانه مجلل خود در محله اشراف نشین کابل، با بالاترین مقامات افغانی و آمریکایی نیز ارتباط نزدیک و مستقیم دارد.
علیرغم ارتباطات قوی و موفقیت تجاری، چندین گروه از محسنی متنفرند:
- حامد کرزای رییس جمهور افغانستان: بواسطه تحلیل و انتقاد رسانه های رادیو تلویزیونی "موبی" از دولت کارزای، حمایت محسنی از رقیب سابق کرزای دکتر عبدالله عبدالله (که گفته میشود مانند کرزای دچار فساد مالی و سیاسی نیست) و پوشش خبری طالبان در رسانه های "موبی"
- طالبان و افراطیون: بواسطه برنامه های شاد و خانمهای کم حجاب در تلویزیون، و برنامه هایی نظیر "ستاره افغانی" که مانند "ستاره آمریکایی" (American Idol) میباشد.
- اصولگرایان و مذهبیون ایران: بواسطه "فارسی وان" و دلایل فوق الذکر
نزدیکان محسنی وی را کاپیتالیست، تاجر و فروشنده خوبی میدانند که برای رسیدن به اهداف تجاری خود با همه معامله میکند ولی در عین حال هدف پیشرفت و خدمت به افغانستان و فارسی زبانان و تغییر فرهنگی را نیز در سر دارد. حتی در مصاحبه زیرکانه با نشریه ایرانی، "حاجی کمیل" (مدیر ارشد موبی) گفته بود: " ما حاضریم سریال‌هایی كه باعث نگرانی مقامات ایران است را حذف كنیم اما زمانی این كار را می‌كنیم كه یك تفاهم وتوافقی صورت بگیرد. حداقل باید جایگزینی برای پخش به جای این سریال‌ها انتخاب شود. اگر این‌طور نشود، ما چیزی برای پخش نداریم. چه چیزی را پخش كنیم؟ ما آمادگی این را داریم كه از امروز مذاكرات خود را آغاز كنیم. جذابیت‌های فرهنگی و توریستی بسیاری در ایران وجود دارد، ما مفاخر و مشاهیر مشتركی داریم كه می‌توانند زمینه‌های بسیار خوبی برای همكاری مشترك دارند. متأسفانه به فارسی‌وان همیشه با دید منفی نگاه شده است كه ناشی از همان اطلاعات غلط است. ما تمام مناسبت‌های مذهبی را رعایت كردیم، از روزی كه تلویزیون را تأسیس كردیم، احترام به مناسبت‌های مذهبی به عنوان یك اصل در كار ما وجود داشته است. چون ما مسلمان هستیم. ما برای اولین بار به عنوان یك شبكه‌ای كه از خارج ایران پخش میشود، در اذان «علیاً ولی‌الله» را گذاشتیم؛ آن هم از كجا، از قلب یك كشور عربی كه مجموعه‌ای از وهابیت هم در این كشورهای عربی فعال هستند."
به هرحال موفقیت "فارسی وان" در منازل ایرانی را نمیتوان انکار کرد. اقوام و دوستانی که اخیراً از ایران بازگشته اند به شیوع این شبکه و اثر آن در تغییر ارزشهای اجتماعی اشاره میکنند. یکی از دوستان که از آمریکا به ایران سفر کرده بود، میگفت مرد جوانی در ایران از وی در باره زندگی پرعیش و لهو و لعب در آمریکا پرسیده و اینکه آیا وی تا کنون در فلان شهر مطرح شده در شبکه "فارسی وان" برای "حال کردن"! رفته است یا نه؟؟ آن دوست میگفت به آن جوان گفتم این شهر "خیالی" بوده و حتی نام یک شهر واقعی در آمریکا نمیباشد. در ضمن خبری از آن لهو و لعبها در جایی که او زندگی میکند نیست! و اگر هم باشد بیشتر ایرانیان و آمریکاییان با روزی ۱۰ تا ۱۲ ساعت کار و مشغله وقت و پولی برای آن لهو و لعبهای آنچنانی ندارند حتی اگر دلشان بخواهد که هر روز به همسرشان خیانت کنند! مانند داستانهای سریالهای "فارسی وان"!
اگرچه رسانه های ایرانی از برنامه های "فارسی وان" با "ملودرام های آبکی و دوبله های ناشیانه" یاد میکنند اما واقعیت و داستان فوق (به نقل از دوستم) نشاندهنده شیفتگی و خودباختگی گروه زیادی از مردم ما در برابر این برنامه ها و این نوع فرهنگ میباشد، و نشان دهنده سطحی بودن اعتقادات مذهبی و سنتی در اقشاری از ایرانیان. البته به نظر میرسد که برخی از دولتمردان و نظامیان ایران (که قدرت پارازیت اندازی دارند) نیز چندان از ترویج برنامه های (به قول خودشان) "مستهجن" بدشان نمیآید تا آنجا که مردم را سرگرم، خانه نشین و غیر سیاسی بکنند. جالب است که شروع شبکه "فارسی وان" یا به صورت تصادفی و یا برنامه ریزی شده همزمان با انتخابات و ناآرامی های سال گذشته در ایران بود.
