با دانستتن رموز تغذیه و گوارش از بسیاری از بیماریها جلوگیری کنید (۲)
**نوشته محمد ابوالفضلی، متخصص تغذیه و طب ورزشی. بنا بر تقاضای کاربران، متن قسمت ۱ هم در اینجا درج میشود. چگونه غذا بخوریم؟ در مصرف غذا باید ۳ اصل را رعایت کرد: ۱- میوه جات باید بتنهایی مصرف شده و با غذاهای دیگر مصرف نشوند. ۲- مواد گوشتی و پروتیینی نباید با سبزیجات نشاسته ای خورده شوند (کباب با برنج و یا همبرگر با سیب زمینی مجاز نیست). ۳- سبزیجات با سبزیجات دیگر، سبزیجات نشاسته ای و یا غلات و حبوبات مصرف شود (مثلاً عدس پلو و یا لوبیا پلوی بدون گوشت منعی ندارد).
رعایت این فرمول ساده بسیار مهم میباشد ولی شاید بسیاری بگویند که پس چطور در ایران و بیشتر کشورها این مراعات نمیشود و مثلاً سالهاست خوراکهای گوشتی را با برنج میخوریم؟ در پاسخ باید گفت که علوم تغذیه جدید نشان میدهد که رعایت نکردن بعضی از این اصول نه تنها ناراحتیهای گوارشی بلکه بسیاری از ناراحتیهای قلبی، کلسترول بالا، قند خون بالا، افسردگی و خستگی و غیره را بدنبال دارد. برای مثال پس از مصرف میوه، لوزالمعده باید هورمون انسولین ترشح کند تا به کمک آنزیمهای موجود در میوه وآنزیمهای کمکی Co-Enzyme شروع به هضم مواد قندی میوه (یا کاربوهیدراتها) بکند. با وجود این شرایط، عمل هضم و جذب در بدن در کمتر از یکساعت انجام میگیرد. اما اگر همزمان با میوه و یا به فاصله کمی مواد گوشتی و پروتیینی بخوریم معده اسید هیدروکلریک و انزیم پپسین Pepsin تولید کرده و آنرا بهمراه زرداب که توسط جگر تولید شده و در کیسه صفرا ذخیره میشود به قسمت اول روده کوچک میفرستد. این سری فعالیتهای گوارشی از شدت فعالیتهای فوق الذکر در تولید آنزیمها و انسولین می کاهند و لذا هضم میوه بسیار آهسته تر انجام میگیرد و گاه بجای یکساعت ۴-۵ ساعت میوه جات بصورت نیمه هضم شده در سیستم میمانند که باعث تولید باکتری، سموم و تولید مواد مضر اسیدی و الکل در بدن میشوند.
از مبدا تا مقصد: از مهمترین سیستمهای بدن انسان دستگاه گوارش است که کارکرد بد آن منجر به بسیاری از ناراحتیهای معده و روده نظیر زخم معده، یبوست، سرطان، افسردگی، خستگی، آلرژی و غیره می گردد. لذا اگر به کارکرد دستگاه گوارش آشنایی داشته باشیم و اثر غذاهای مختلف ا بر آن بدانیم میتوانیم از بسیاری از بیماریهای فوق جلوگیری کنیم.
در مسیر گوارش انسان که هدفش تجزیه غذا، جذب مواد مفید و دفع غیره میباشد، ۶ عضو وجود دارند: ۱- دهان و یا به اصطلاح پزشکی Oral Cavity ۲- گلو Pharynx ۳- مری Esophagus ۴- معده Stomach ۵- روده کوچک Small Intestine ۶- روده بزرگ Large Intestine در دهان بزاق Saliva ترشح شده از غدد Salivary Glands غذا را نرم کرده و دندانها با جویدن Mastication غذا را به ذرات کو چکتری تبدیل میکنند تا به صورت گلوله های کروی کوچک درایند و به کمک زبان و بعد عضلات گلو به مری هدایت شوند.
قسمت دوم:
بین انتهای مری و معده دریچه Gastroesophageal Sphincter
وجود دارد که فقط به هنگام ورود گلوله های غذا باز میشود و در سایر مواقع بسته میباشد تا از برگشت غذا به مری جلوگیری کند. در معده بلافاصله تجزیه شیمیایی پروتیینها آغاز میشود و غذا بصورت شیره و خمیرنرمی Chyme از طریق دریچه Pyloric Sphincter وارد روده کوچک میشود که علیرغم نامش، بلندترین قسمت دستگاه گوارشی (۹ متر) میباشد و مسولیت هضم شیمیایی غذا و جذب مواد قندی، پروتیینی، چربی و آب را دارد. روده کوچک ۳ قسمت دارد: قسمت اول که از دریچه Pyloric Sphincter شروع شده و حدوداً ۳ متر میباشد، محل ترشح آنزیمهای هضم غذاست که توسط ارگانهای کمکی نظیر کبد و کیسه صفرا و لوزالمعده تولید میشوند. قسمت دوم و سوم روده کوچک جمعاً ۶ متر طول دارند و منجر به دریچه Ileocecal valve می شوند که ورود غذا به روده بزرگ را کنترل میکند. رودده بزرگ فقط ۱.۵ متر طول دارد و نامش را به خاطر عرض و پهنای زیادتر از روده کوچک گرفته است. در روده بزرگ ۹۰% مابقی آب باقیمانده جذب میشود و لذا اگر این مقدار کم جذب شود باعث اسهال و اگر زیاد جذب شود باعث یبوست میگردد. روده بزرگ سه قسمت بالا رونده (سمت راست شکم)، افقی و سقوط کننده (در سمت چپ شکم شامل قسمت Sigmoid Colon متصل به مقعد) دارد. مدفوع پس از ترک روده بزرگ از Anal Canal عبور کرده و تحت کنترل دریچه عضلانی به نام Anal Sphincter از بدن خارج میشود. قسمت اول روده بزرگ متصل به عضوی بنام آپاندیس Appendix میباشد که از بافتهای لنفی Lymph Tissue تشکیل شده و کار آن دفع میکروبها می باشد. تغذیه غلط و یبوستهای مکرر میتواند باعث شود تا آپاندیس عفونت پیدا کند و متورم شود و در نهایت در صورت عدم معالجه حتی منجر به مرگ افراد شود.
ادامه این مطلب را در نوشتار آینده پیگیری خواهیم کرد.
- محمد ابوالفضلی، دکترا Ph.D. متخصص تغذیه و طب ورزشی ساکن سانفرانسیسکو در آمریکا بوده و از پیشکسوتان مطالعات تغذیه طبیعی می باشد. برای هر گونه سوال می توانید با تلفن وی ۱۶۴۸-۹۳۸- ۹۲۵- ۱ تماس بگیرید.
