اشراف زاده ای که ستاره آسمان همدلی و مادر مددکاری اجتماعی ایران شد: ستاره فرمانفرماییان

ستاره فرمانفرمائیان

شاید کمتر کسی باور کند که جملات زیر از زبان یک دختر اشراف زاده و از تبار قاجار باشد: "مددکار باید به هر کاری تن بدهد تا اجتماعش را بهتر کند. این آدم ها اشتباه می کنند که فکر می کنند با تغییر حکومت یا دولت و از راه سیاست باید جامعه را بهتر کرد. نه، این درست نیست. باید رفت و از ته ته جامعه شروع کرد. باید ریشه های درد را شناخت وگرنه یک روز قاجار، یک روز پهلوی یک روز هم جمهوری... در اتاق های تهران نشستن فایده ندارد. هیچ اتاقی فایده ندارد، میز آدم را تنبل می کند. باید رفت در این حلبی آبادها در جائی که پشتی ندارد نشست و از این مرد جوان پرسید چرا این قدر بچه درست می کند. باید به زن ها نه گفتن را یاد داد. باید به مرد ها یاد داد که محبت و مردانگی به سیلی نیست که به گوش زن و بچه شان می زنند. برای این کار اگر لازم است باید در مسجد نشست، اگر لازم است باید به شهرنو رفت، باید نترسی اگر تمام تنت شپش بگذارد، اگر نگذارد که نمی فهمی شپش یعنی چی. اگر روغن شیطان نمالیده باشی بر پوست کسی چه می دانی سوزش یعنی چه!"

این جملات از خانم ستّاره فرمانفرماییان مادر مددکاری اجتماعی ایرانی و بیانگر نگرش عمیق او به ریشه مشکلات جامعه ایران بود. به گزارش صفحه فیسبوک مدرسه فمینیستی، خانم فرمانفرماییان پس از سال ها تلاش فراوان و رنج های بسیار در زمینه فعالیت های مددکاری (کمکهای مردمی) روز سوم خرداد در ۹۱ سالگی در لس آنجلس درگذشت. ستاره فرمانفرمائیان فرزند عبدالحسین میرزا فرمانفرما و از فعالان اجتماعی ایران و از شخصیت‌های برجسته بین‌المللی بود و سالها ریاست سازمان مددکاری اجتماعی ایران را در دوره پهلوی برعهده داشت.

پدر او هفت همسر داشت که اولین همسر او عزت‌الدوله دختر مظفرالدین شاه قاجار بود و مادر ستاره به نام معصومه همسر دوم و یا سوم او محسوب می‌شد. دکتر مصدق نیز خواهرزاده پدر ستاره بود. او همچنین خواهر ناتنی کوچکتر مریم فیروز، که از فعالان سیاسی و رهبران حزب توده ایران پیش و پس از انقلاب بود، می‌باشد . ستاره تا سنین نوجوانی در ایران تحصیل کرد و پس از فوت پدر و با اجازه برادر و مادر خود برای ادامه تحصیل راهی آمریکا شد. در آنجا به تحصیل در رشته جامعه‌شناسی روی آورد و پس از پایان تحصیلات در همانجا ماند. سپس با یک دانشجوی هندی ازدواج کرد و آنها دارای فرزندی به نام میترا شدند (در زبان پهلوی به معنای مهر است) ولی ستاره به علت نیافتن شغل برای شوهرش در آمریکا وی به هند بازگشت. شوهر ستاره پس از مدتی از وی جدا شد و این اولین و آخرین ازدواج ستاره بود.

ستاره جمعا مدت ده سال در آمریکا ماند و سپس به ایران بازگشت و توانست با کمک عده‌ای از درباریان و خانواده خود موسسه را در ایران تأسیس کند. از فعالیت‌های موسسه آنها تربیت مددکاران و فرستادن آنها به خارج از کشور برای ادامه تحصیل، تأسیس خانه‌های سالمندان و دیگر مراکز بهزیستی در ایران بود.

وی در راه احقاق حقوق زنان ایرانی بسیار تلاش نمود و حتی ملاقاتی نیز با محمد رضا پهلوی داشت .

از دیگر اقدامات ماندگار او تاسیس "مراکز رفاه" در محله‌های فقیرنشین تهران و حاشیه‌ی تهران بود که به کودکان و خانواده‌ها کمک‌می‌کردند. او همچنین اولین کسی است که سیستم آموزشی در مهدکودک‌ها در ایران را براساس اصول تربیتی مدرن تغییر و تحول داد.

"مدرسه‌ی عالی مددکاری اجتماعی" بعد از چندسال فعالیت با مجوز وزارت علوم به دانشگاه ارتقا یافت و از طریق کنکور سراسری در دو مقطع لیسانس و فوق لیسانس دانشجو جذب می‌کرد. این مدرسه و شاگردان ستاره فرمانفرماییان خدمات اجتماعی و حمایتی بسیاری را در پرورشگاه‌ها، محله‌های فقیرنشین، مدارس، زایشگاه‌ها و درمانگاه‌ها تعریف و اجرایی کردند.

شاگردان فرمانفرماییان با نظارت او در محله‌ی روسپی‌خانه‌های تهران – شهرنو- درمانگاه و محل‌های ویژه‌‌ای برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به زنان روسپی راه‌اندازی کرده بودند و در آتش‌سوزی بزرگ این محله‌در دهه‌ی چهل، در مهار آتش به ماموران آتش‌نشانی کمک کردند.

ستاره فرمانفرمایان در سال های دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی، به دعوت سازمان ملل متحد، برای اجرای طرح های مددکاری اجتماعی در خاورمیانه به عراق و پس از آن به مصر، سوریه و لبنان سفر کرده بود. دانشگاه هاروارد نام ستاره فرمانفرماییان را به عنوان یکی از زنان پیشرو در علم مددکاری در لیست "زنان تاثیرگذار تاریخ آمریکا" قرار داده است. او خاطرات زندگی و کار حرفه‌ای خود را در کتابی با عنوان "دختری از ایران" منتشر کرد که این کتاب در ایران بارها تجدید چاپ شد.

"دختری از ایران" کتاب ستاره فرمانفرماییان

کتاب های خانم فرمانفرمائیان:

علاوه بر کتاب "دختری از ایران" که شرح حال زندگی اوست و در سال ۱۳۷۱ به زبان انگلیسی نوشته شد و کاندید جایزه "پولیتزر" هم شد کتاب‌‌‌های دیگری نیز از وی منتشر شده است که حاصل تحقیقات کاربردی و دانش نظری اوست از جمله "مددکاری اجتماعی در مقام توسعه اجتماعی: یک تاریخچه" (۱۳۷۵)، "طرف دیگر دیوار چین" (۱۳۵۶)، "ازدواج زودهنگام و حاملگی در سنین پایین در جامعه سنتی و اسلامی" (۱۳۵۴) ، "معضل فحشاء در شهر تهران" (۱۳۴۸)، "کودکان و معلمان" (۱۳۴۵)، "شرحی گزیده از رفاه اجتماعی و تنظیم خانواده در ایران" (۱۳۴۴) و "نیازهای کودکان" (۱۳۳۹).

در روزهای اخیر چندین مراسم یادبود در شهرهای مختلف از جمله لس آنجلس، بوستون و لندن برای او برگزار شد.

دانشگاه یو سی‌ ال‌ِ ای میزبان مراسم یادبود در شهر لس آنجلس بود که با شرکت خانواده آن مرحوم، شخصیتهای برجسته و دوستداران این بانوی فرهیخته در لس آنجلس برگزار شد. در این مراسم از سال ها خدمات تاثیر گذار او تجلیل به عمل آمد. بخش هایی از مراسم مذکور در فیلم زیر مشاهده می شود:

این هم فیلم دیگری است که توسط شبکه خبری بی بی سی از برگزاری مراسم یادبود برای خانم فرمانفرمائیان، گفتگو با آشنایان و همچنین شرح زندگی او تهیه شده است.

با کمال خوشوقتی این بار برگزاری مراسم یادبود به خارج از ایران منحصر نشد. در داخل کشور نیز مراسم یادبودی با تلاش شاگردان ایشان و با حضور گسترده مددکاران اجتماعی در تاریخ ۲۴/۳/۹۱ در برج سامان برپا گردید. به گزارش وب سایت تخصصی مددکاران اجتماعی در این مراسم سخنرانان به بررسی اثرگذاری خانم فرمانفرمائیان و مدرسه عالی خدمات اجتماعی در مسایل اجتماعی دوران قبل انقلاب پرداختند. همچنین در این مراسم پیشنهاد تاسیس بنیادی به نام “ستّاره” جهت حمایت مالی از دانشجویان مددکاری اجتماعی نیازمند مطرح گردید که مورد استقبال حضار قرار گرفت. همچنین در این مراسم از خواهر و برادر خانم فرمانفرمائیان به عنوان اعضای خانواده وی تقدیر گردید. تصویر زیر مربوط به مراسم مذکور می باشد.

با توجه به خدمات ارزشمند ستاره فرمانفرمائیان و تاثیرگذاری فراوان او بر جامعه معاصر، چندین فیلم و اثر در خصوص زندگی او تهیه شده است که همگی واقعاً دیدنی و آموزنده می باشد. به عنوان مثال در فیلم زیر به نام "دختری از ایران" به بررسی زندگی و خدمات خانم فرمانفرمائیان پرداخته شده است:

ویدیوی زیر نیز بخشی از گفتگویی کوتاه با خانم فرمانفرماییان به مناسبت ۹۰ سالگی این بانوی ایرانی است که توسط آزاده دواچی انجام گرفته است.

مرتبط با زنان:

• درخشش نواده فتحعلیشاه قاجار در هالیوود (تصویر)
• شیرین شبستری: بانوی ایرانی عازم دماوند برای اهداف خیریه
• تابستان و لباس شنای زنان: آمریکا، ایران، لبنان، استرالیا و فستیوال کن! (تصویر)
• لیلا حاتمی در مراسم جوایز کن: زیبا، با وقار و با فرانسوی سلیس (ویدئو، تصویر)
• بزرگترین جایزه مبارزه با جرایم آمریکا در رابطه با قتل مشکوک دختر دانشجوی ایرانی در تگزاس
• پروانه کاظمی بانوی ایرانی موفق به فتح قله اورست شد
• سحر بی نیاز ملکه زیبایی کانادا شد: شادی ایرانی ها و هندی ها (ویدئو و تصویر)
• بهترین و بدترین کشورها برای مادر شدن: رتبه ایران چندم است؟
• مفسر مسابقات ورزیدگی بدنی آمریکا: این دختر (آزاده برومند) شکست ناپذیر است!
• ضرب و شتم خبرنگار ایرانی - الاصل در ویرجینیا و سکوت پلیس و رسانه ها
• دو ایرانی - الاصل در مسابقات دختر شایسته کانادا - نیازمند رای ایرانیان
• ویدئوی پریدن خانمی معترض بر خودروی احمدی نژاد
• چطور چربی شکم خانم‌ها آب می‌شود؟
• بهترین و بد‌ترین کشور‌ها برای زنان: از مادری تا تجارت، سیاست، ورزش و طول عمر
• بدون تعارف: با سوگند شاکر نماینده ایرانی - الاصل پارلمان نوجوانان انگلیس